5. Kisah Moyang Angsa dan Kemat Jelebu

Dengan izin Sultan Johor, serombongan orang Melayu Minangkabau diketuai Dato’ Gombak memudiki Sungai Muar, mendarat di Ulu Muar (kini dalam daerah Kuala Pilah), dan menyusur Genting Langkap hingga sampai ke Ulu Kelembang dan akhirnya keluar di Ulu Sungai Lumur, Jelebu. Tujuan rombongan ini ialah hendak mengajar Waris-waris Biduanda tentang adat dan cara pemerintahan di Pagar Ruyong, Minangkabau.

Sampai di tanah Jelebu Dato' Gombak bertemu dengan Angsa, seorang gadis yang sangat jelita anak orang bergelar Batin Jenang Singa Raja Setia. Apa lagi Dato' Gombak pun rindu dendam pada Angsa. Dia rupanya terkena penyakit "Tidur tak lena, makan tak kenyang, mandi tak basah".

Kalau Pulau Langkawi gah dengan Mahsuri yang cantik jelita, Negeri Pahang dengan Tun Tijah, Kerajaan Melaka dengan Tun Kudu dan Majapahit dengan Radin Galohnya. Jelebu pun apa kurangnya. Moyang Angsalah saingannya.

Tapi orang Jelebu merendah diri dan jarang berterus terang. Kalau mutiara tersembunyi dalam cengkerang tiram, maka kecantikan Moyang Angsa disembunyikan dalam pantun. Maka dipantunkan oleh orang dulu-dulu, begini bunyinya:

Jelebak Jelebu
Tuai Padi Tigo Tangkai
Kalau Keno Kemat Jelebu
Tak Mati Badan Merasai.

Maka Dato' Gombak pun berkahwin dengan Moyang Angsa. Sejak perkahwinan itulah Adat Perpatih berkembang sehingga menjadi dasar pemerintahan dan tata susila hidup orang di Jelebu.

Semua orang Jelebu bersetuju dengan pelantikan Dato' Gombak sebagai pemerintah Jelebu dan menjadi ketua kaum di situ, setelah dia berkahwin dengan Moyang Angsa walaupun hak memerintah itu sebenarnya milik isterinya Moyang Angsa.

Sungguhpun Dato' Gombak yang memerintah tapi mengikut adat, kunci pemerintahan ialah di tangan Moyang Angsa. Hal ini telah diwartakan kepada Sultan Johor dan baginda juga bersetuju.

Setelah mendapat pesetujuan Sultan Johor, Dato' Gombak diterima menjadi Penghulu Jelebu oleh pihak Batin dan orang ramai.

*******************************************************************************
Nota Kaki: Luak (Daerah) Jelebu itu mulanya menjadi jajahan takluk ke bawah kuasa Kerajaan Majapahit di Tanah Jawa. Kemudian masuk ke bawah kuasa Kerajaan Melayu Melaka dan akhirnya ke bawah kuasa Kerajaan Johor. Seperti kata perbilangan adat: "Beraja ke Johor, bertuan ke Minangkabau."

Begitu rupanya adat orang Melayu bermain politik!